Większość z nas tęskni za tym, co było kiedyś. Wspominamy wakacje u ukochanej babci. Pomoc przy żniwach lub wykopkach. Łezka w oku nam się kręci, gdy widzimy wóz z sianem, ciągnięty przez konia. Lecz tamten świat odchodzi bezpowrotnie. Próbujemy go zatrzymać w naszych wspomnieniach oraz w skansenach.

Jednym z większych i na pewno bardziej znanym jest Park Etnograficzny w Tokarni, oddział Muzeum Wsi Kieleckiej. Eksponaty w skansenie są gromadzone od 1977 r. w sposób przemyślany i konsekwentny. Olbrzymi teren jest idealny na długi, relaksujący spacer. Zarezerwujcie więc 3-4 godziny, aby delektować się pięknem zabudowań oraz mieć czas wejść do chałup i poznać życie ich mieszkańców. Na terenie parku etnograficznego czekają na turystów wiaty, gdzie można odpocząć i posilić się.

Teren skansenu podzielony jest na 6 części, które odwzorowują różne regiony Kielecczyzny. Łącznie znajduje się na nim ponad 60 obiektów muzealnych.

Skansen w Tokarni – Sektor Małomiasteczkowy.

W tej części skansenu dominuje śliczny, drewniany kościół z Rogowa, zbudowany w 1763 roku. Jego wnętrze jest urzekające: pięknie zdobione i kolorowe. Wyposażenie kościółka pochodzi głownie z XVIII w.

Przy kościele stoi dzwonnica z Kazimierzy Wielkiej.

Obok ulokowały się domy z kieleckich miasteczek. Odtworzone w nich wnętrza pokazują, jak wyglądały dawniej sklepy, zakłady fotograficzne lub krawieckie.

Skansen w Tokarni – Sektor Lessowy.

W sektorze tym zobaczymy kilka chałup i zabudowań z XVIII i XIX w. krytych słomą. Nad wszystkim góruje wiatrak typu holenderskiego z Pacanowa z 1913 r.

Bardzo ciekawym i rzadko spotykanym obiektem jest gromadzka, kieratowa studnia z Gór Pińczowskich, zbudowana około 1850 r. Urządzenia studzienne pozwalały na wydobycie wody z głębokości ponad 70 metrów. Było to konieczne, gdyż ulokowane były na grzbiecie skalnym, co oczywiście uniemożliwiało korzystanie z tradycyjnych studni. Obiekt składa się z trzech podstawowych elementów: z wykładanej kamieniem studni głębinowej, kieratu obracanego przez dwa konie oraz budynku osłaniającego studnię.

Skansen w Tokarni – Sektor Nadwiślański.

Młyn wodny z Parszowa datowany jest na rok 1853. Trochę dziwnie wygląda młyn bez wody, ale nie można mieć wszystkiego.

Kolejny, unikatowy obiekt. Stodoła z Ciuślic to wiejski budynek gospodarczy, wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku. Jego ściany wykonane zostały z belek sosnowych w konstrukcji ryglowej, a przestrzenie między belkami wypełniono plecionką z grubej, nieokorowanej wikliny.

Skansen w Tokarni – Sektor Dworsko-Folwarczny.

Najbardziej reprezentacyjnym obiektem skansenu jest dwór z Suchedniowa z początku XIX wieku. Wnętrze zaaranżowano w sposób typowy dla standardu życia średniozamożnej rodziny szlacheckiej z drugiej połowy XIX wieku.

Zaintrygował nas dziwny przedmiot stojący na podłodze. Jak myślicie, do czego służył?

To spluwaczka.

W tym sektorze możemy obejrzeć spichlerze, w tym pochodzący z 1684 r. spichrz dworski z Rogowa. Mieści się tu również ośmiorak z Rudy Pilczyckiej, w którym znajdują się pokoje gościnne.

Drewniany młyn wietrzny z Grzmucina (typu „paltrak”) wybudowano w 1921 r.

Skansen w Tokarni – Sektor Świętokrzyski.

Sektor Świętokrzyski skansenu wita drewnianym młynem wietrznym typu koźlak. Następnie wzdłuż drogi wiejskiej stoją chaty kryte słomą. Większość z nich zbudowana została w XIX w. choć chałupa ze wsi Suków powstała w 1774 a chałupa z Bielin w 1789 r.

W drewnianym budynku z Woli Szczygiełkowej w okresie międzywojennym mieściła się czteroklasowa Szkoła Powszechna. Wnętrza zaaranżowano na izbę szkolną z lat 30 XX wieku i mieszkanie nauczycielki.

Skansen w Tokarni – Sektor Wyżynny.

Na krawędzi wysokiej skarpy doliny Czarnej Nidy dostojnie stoją dwa wiatraki. Już z daleka zapraszają jadących drogą, aby zboczyli z trasy i wstąpili do skansenu.

Pierwszy z nich, to koźlak z 1880 r. Cały budynek obracano w kierunku wiatru za pomocą liny i kołowrotu, nakładanego na dębowe słupki, wkopane w pobliżu budowli.  Obok wiatraka znajduje się taki kołowrót, co jest nieczęsto spotykane.

Dużo młodszy jest holender z Grzymałkowa.  Zbudowany jest na planie ośmioboku, posiada trzy kondygnacje.

W tej części skansenu możemy zobaczyć zagrody zamknięte, gdzie budynek mieszkalny oraz budynki gospodarcze tworzą zamknięty prostokąt.

Ekspozycja urządzona we wnętrzu chałupy przybliża zwiedzającym ludowe zwyczaje pogrzebowe z okresu międzywojennego. Śmierć celebrowano wówczas z wielkim szacunkiem. Zwyczaje związane z odejściem bliskiej osoby wymagały m.in. zastosowania szeregu rytuałów, poprzez które wykluczano zmarłego ze świata żywych, ułatwiano jego duszy przejście w zaświaty, a równocześnie zabezpieczano siebie i bliskich przed złowrogim wpływem śmierci. Aby osiągnąć te cele, zasłaniano np. lustra, zatrzymywano zegar, czy uchylano drzwi do szafek i kredensu.

W zagrodzie z Bukowskiej Woli zaaranżowano ekspozycję rzeźb Jana Bernasiewicza zatytułowaną: „Ocalić od zapomnienia. Jan Bernasiewicz, twórca Ogrodu Rzeźb”. Znajduje się tu ponad 600 rzeźb, liczne fotografie przedstawiające mistrza Jana, jak również pamiątki, które po nim pozostały.

Wszystkie obiekty w skansenie są bardzo dobrze opisane na tablicach informacyjnych. Dodatkowo istnieje aplikacja na smartphona „Muzeum Wsi Kieleckiej”.

Dane kontaktowe:

Tokarnia 303, 26-060 Chęciny
tel/fax: 41 315 41 71, tel. kom.: 519 467 107
Kasa: 515 458 649
e-mail: skansen@mwk.com.pl

Więcej informacji o skansenie oraz godziny i cennik znajdziecie tutaj.

Tokarnia 303, 26-060 Tokarnia, Poland

 

Inne wpisy o skansenach, które mogą Cię zainteresować:

Muzeum Etnograficzno-Historyczne w Kamieńczyku – najcenniejszym jego eksponatem jest właściciel

Skansen im. Marii Żywirskiej w Brańszczyku – Kurpie Białe

Skansen w Kuligowie ma artystyczną duszę.

Kampinoski Park Narodowy. Ludzie odchodzą, domy zostają.

Podlasie Południowe, czyli historia dwóch wiatraków i kilku chałup.

Skansen w Białymstoku, czyli Podlaskie Muzeum Kultury Ludowej w Wasilkowie

 

Tokarnia, maj 2021

Tekst i zdjęcia Ewa Siwiecka